మన దేశంలో అత్యున్నత పౌర పురస్కారం భారతరత్న. కళలు, సాహిత్యం,వైఙానిక,రాజకీయ, ప్రజాసేవారంగాల్లో విశిష్ట కృషి చేసినవారికి ఈపురస్కారం అందిస్తారు.1954 జనవరిలో ఈ పురస్కారం ప్రారంభించినపుడు మరణానంతరం అందించే ఉద్దేశ్యం లేదు. అందుకే మహాత్మా గాంధికి భారతరత్న ఇవ్వలేదంటారు.1965 జనవరి నుంచి మరణానంతరం కూడా వీటిని ప్రకటించడం ప్రారంభించారు..ఇప్పటికి 42 మంది ఈ పురస్కారం పొందారు.10 మందికి మరణానంతరం ఇచ్చారు. ఈ కోవలోనే 1992లో సుభాష్ చంద్రబోస్ కు ఇచ్చినా సాంకేతికపరమైన సమస్యలు తలెత్తడంతో వెనక్కు తీసుకున్నారు.భారతరత్న గ్రహీతలు పుట్టుకతో భారతీయులై ఉండి ఉండాల్సిన అవసరం లేదు.విదేశాల్లో పుట్టినా భారతదేశం లో ఉండి ఆతర్వాత భారత పౌరసత్వం తీసుకున్న మదర్థెరిసాకు 1980 లో ఈ పురస్కారం లభించింది.ఆతర్వాత ఇద్దరు భారతీయేతరులకు 1987 లో ఖాన్ అబ్దుల్ గఫార్ ఖాన్, 1990లో నెల్సన్ మండేలాకు భారతరత్న లభించింది.

ఇటువంటి ప్రభుత్వ పురస్కారాలకు ఉన్న రాజ్యాంగ బద్ధతపై అనేకసార్లు న్యాయస్థానాల్లో వ్యాజ్యాలు తలెత్తాయి.1954లో పొందుపరిచిన నియమనిబంధనల ప్రకారం భారతరత్న గ్రహీతకు స్వర్ణపతకం ఇస్తారు. ఆ పతకంపై సూర్యుడి బొమ్మ, హిందిలో భారతరత్న అనే మాటలు, పతకం వెనుక ప్రభుత్వచిహ్నం , సత్యమేవజయతే సూక్తి ఉంటాయి. 1957 జనవరి 26 నుంచి నిబంధనలను మార్చారు. పతకాన్ని రావి ఆకు రూపంలో అలంకరించాలి. దీనిని రూపొందించేందుకు కాంస్యాన్ని ఉపయోగించాలి. పతకం వెనుక ఉండే ప్రభుత్వ చిహ్నం, సూర్యుడి చిత్రాలను ప్లాటినంతో చేయాలి.

భారతరత్నను ప్రదానం చేసిన తర్వాత ఎప్పుడైనా రద్దు చేసే అధికారం రాష్ట్రపతికి ఉంటుంది. అప్పుడు గ్రహీత పతకం తదితరాలను వాపసు చేయాలి. భారతరత్న అందుకున్న వారి పేర్లతో ఒక రిజిస్టర్ నిర్వహిస్తున్నారు.
అవార్డులు పొందిన వారి వివరాలు పేరు, కాలం, అవార్డు పొందిన సంవత్సరం , కృషిచేసిన రంగాలు ఇలా ఉన్నాయి.

#Sir Sarvepalli Radhakrishnan
1888–1975
1954
Second President, First Vice President, Philosopher.
Tamil Nadu

#Chakravarti Rajagopalachari
1878–1972
1954
Last Governor-General, Freedom Fighter.
Tamil Nadu

#Sir C. V. Raman
1888–1970
1954
Nobel-prize winning Physicist
Tamil Nadu

#Bhagwan Das
1869–1958
1955
Literature, Freedom Fighter
Uttar Pradesh

#Sir Mokshagundam Visvesvarayya
1861–1962
1955
Civil Engineer, Dam Architect, Diwan of Princely state of Mysore
Karnataka

#Jawaharlal Nehru
1889–1964
1955
First Prime Minister, Freedom Fighter, Author.
Uttar Pradesh

#Govind Ballabh Pant
1887–1961
1957
Freedom Fighter, Home Minister
Uttar Pradesh nowUttarakhand

#Dhondo Keshav Karve
1858–1962
1958
Educationist, Social Reformer, Awarded in his birth centenary year.
Maharashtra

#Dr. B. C. Roy
1882–1962
1961
Physician, Politician, Former Chief Minister of West Bengal
West Bengal

#Purushottam Das Tandon
1882–1962
1961
Freedom Fighter, Educationist
Uttar Pradesh

#Dr. Rajendra Prasad
1884–1963
1962
First President, Freedom Fighter, Jurist
Bihar

#Dr. Zakir Hussain
1897–1969
1963
Former President, Scholar.
Andhra Pradesh

#Pandurang Vaman Kane
1880–1972
1963
Indologist and Sanskrit scholar
Maharashtra

#Lal Bahadur Shastri
1904–1966
1966
Posthumous, Second Prime Minister, Freedom Fighter
Uttar Pradesh

#Indira Gandhi
1917–1984
1971
Former Prime Minister
Uttar Pradesh

#V. V. Giri
1894–1980
1975
Former President, Trade Unionist.
Orissa

#K. Kamaraj
1903–1975
1976
Posthumous, Freedom Fighter, Chief Minister-Tamil Nadu.
Tamil Nadu

#Mother Teresa
1910–1997
1980
Nobel Laureate (Peace, 1979).
Republic of Macedonia

#Acharya Vinoba Bhave
1895–1982
1983
Posthumous, Social Reformer, Freedom Fighter.
Maharashtra

#Khan Abdul Ghaffar Khan
1890–1988
1987
First non-citizen, Freedom Fighter.
Pakistan

#M. G. Ramachandran
1917–1987
1988
Posthumous, Chief Minister-Tamil Nadu, Actor.
Sri Lanka

#B. R. Ambedkar
1891–1956
1990
Posthumous, Architect-Indian Constitution,Social Reformer, Economist and Scholar
Maharashtra

#Nelson Mandela
b. 1918
1990
Second non-citizen and first non-Indian, Leader of Anti-Apartheid movement.
South Africa

#Rajiv Gandhi
1944–1991
1991
Posthumous, Former Prime Minister
New Delhi

#Sardar Vallabhbhai Patel
1875–1950
1991
Posthumous, Freedom Fighter, First Home Minister of India.
Gujarat

#Morarji Desai
1896–1995
1991
Former Prime Minister, Freedom Fighter.
Gujarat

#Maulana Abul Kalam Azad
1888–1958
1992
Posthumous, Freedom Fighter, First Education Minister of India
West Bengal

#J. R. D. Tata
1904–1993
1992
Industrialist and philanthropist.
Maharashtra

#Satyajit Ray
1922–1992
1992
Film Director ,Oscar winner
West Bengal

#A.P.J. Abdul Kalam
b. 1931
1997
Former President, Scientist.
Tamil Nadu

#Gulzarilal Nanda
1898–1998
1997
Freedom Fighter, former Prime Minister.
Punjab

#Aruna Asaf Ali
1908–1996
1997
Posthumous, Freedom Fighter.
West Bengal

#M. S. Subbulakshmi
1916–2004
1998
Carnatic music vocalist.
Tamil Nadu

#Chidambaram Subramaniam
1910–2000
1998
Freedom Fighter, Minister of Agriculture (Father of Green revolution).
Tamil Nadu

#Jayaprakash Narayan
1902–1979
1998
Posthumous, Freedom Fighter, Social Reformer.
Bihar

#Pandit Ravi Shankar
b. 1920
1999
Classical sitar player.
Uttar Pradesh

#Amartya Sen
b. 1933
1999
Nobel Laureate (Economics, 1998), Economist.
West Bengal

#Gopinath Bordoloi
1890–1950
1999
Posthumous, freedom fighter
Assam

#Lata Mangeshkar
b. 1929
2001
Play back singer.
Maharashtra

#Ustad Bismillah Khan
1916-2006
2001
Classical Shehnai Maestro
Bihar

#Pandit Bhimsen Joshi
b. 1922
2008
Hindustani classical vocalist
Karnataka